Theo van Loo van onze stichting krijgt het dagboek van A. van Daal overhandigd door dochter van Daal.
Foto: Evert Meijs.
Van de familie van Daal uit Valkenswaard ontvingen we in 2024 een waardevol dagboekje. Dit dagboek werd geschreven door vader van Daal tijdens zijn tewerkstelling in Oberndorf, Duitsland gedurende de oorlog. Het dagboekje staat vol met informatie over het werk in Duitsland, het leven in de kampementen en interessante opmerkingen over andere tewerkgestelden uit Valkenswaard en Waalre.
Het originele boekje met het originele handschrift in potlood.
Foto: Evert Meijs.
Het dagboek is geen spannend jongensboek dat gemakkelijk wegleest, maar het is wel een waardevol tijdsdocument. Het biedt een gedetailleerd beeld van de ervaringen van Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog tewerkgesteld werden in het Duitse Oberndorf am Neckar. Veel van deze werkzaamheden vonden plaats in de wapenfabrieken van Mauser.
Deze fabrieken waren vaak doelwit van geallieerde bombardementen, wat in het dagboek duidelijk naar voren komt door de frequente vermeldingen van luchtalarmen en hoe serieus deze genomen werden. Daarnaast beschrijft het dagboek ook persoonlijke aspecten, zoals de liefde voor zijn Truus, de heimwee, het belang van post, het schaarse eten, avondvertier, godsdienst en de tyfusuitbraak onder de arbeiders.
Voor iedereen die geïnteresseerd is in wat zich dagelijks afspeelde onder de dwangarbeiders in Duitsland, is dit dagboek een bijzonder interessant stuk geschiedenis om te lezen.
Heeft u vragen over inwoners uit Valkenswaard of Waalre die ook in Oberndorf hebben moeten werken? Neem dan gerust contact met ons op. Mogelijk kunnen wij u met aanvullende informatie uit onze archieven verder helpen.
Bovendien zijn wij altijd geïnteresseerd in aanvullende informatie van anderen.
Arnoldus van Daal
Geboren 04-11-1915 te Valkenswaard
Overleden 20-10-2006 te Valkenswaard
Gehuwd te Dommelen op 13-04-1944 met
Gertruda Bosmans
geboren op 28-05-1918 te Dommelen
Overleden 07-01-2000 te Valkenswaard
Arn. van Daal
Zandbergstraat 64
Valkenswaard
Neckerheim Zimmer 38
Oberndorf am Neckar
Duitsland
Nieuw adres:
Barak II Stube II
Oberndorf am Neckar
Duitsland
Dagboek uit mijn leven in Oberndorf Duitsland
Valkenswaard 15 mei 1942
Gekeurd 15 mei 1942
Valkenswaard 4 juni 1942
Vertrokken 4 juni 1942
Om 9 uur van Valkenswaard
Om 11.20 uur van Eindhoven
Om 12.15 uur van Venlo
Om 12.30 uur over de grens Kaldenkirchen.
Om 13.15 in Kaldenkirchen aangekomen.
Wij zijn toen naar een Arbeitstutz gegaan. Een kwartier lopen en hebben daar een warme maaltijd gehad, groentesoep en een stukje koek met boter en worst. Hier zouden we om 15.15 uur vertrekken maar er zijn er in Eindhoven achtergebleven en moeten waarschijnlijk tot 19.00 uur wachten dus een hele tijd. Maar de eerste maaltijd valt al veel mee.
Van de oorlog is hier niets te bespeuren aan geen enkel gebouw. Terwijl ik dit schrijf zitten we hier buiten te wachten waarop ja dat weten we niet precies. Ik denk dat ze er allemaal nog niet zijn. We zijn hier met een 250 man bij elkaar van Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Venlo, Eindhoven. Maar van hier gaat het in verschillende richtingen.
Vertrek Kaldenkirchen 17.15-17.30 uur, overstappen München Gladbach en Keulen. We zitten nu in de wachtkamer van het station in München Gladbach. We zien nu de sporen van den oorlog al. We zijn daar om 18.45 uur vertrokken. Voor Keulen nogal eens vertraging. Voor Keulen moeten we uitstappen en dan met de bus naar het vertrekstation waar we om 21.00 uur aankomen. In Keulen zijn de sporen van de bombardementen nog goed te zien. We zitten nu in de wachtkamer te wachten op vertrek, dat is om 23.00 uur en gaat het, hoop ik, in één stuk door naar Stuttgart. Maar we hebben al zoveel moeten wachten, daar zal nog wel wat tussen komen. In M. Gladbach zijn er nog 10 jongens achtergebleven daar ze niet meer in de trein konden. Maar de Pater is ze nu halen en zullen nog wel om 23.00 uur hier zijn.
Terwijl ik dit schrijf zitten we in de trein. We zijn onderweg en zijn vertrokken met een stampvolle trein. We moeten allen blijven staan of er is nog een klein plekje op de grond. Om 02.20 uur in Moens. Om 04.00 uur in Mannheim. Om 04.30 uur in Heidelberg. Het begint nu wat licht te worden en kunnen nu de bergen en alles zien. Tot nu toe hebben we nog altijd gestaan en niets gezien. Van de Rijn hebben we nog niet veel gezien. Maar nu is het ook mooi, die bergen. Nog wel een beetje in de mist maar toch goed te zien. Ik zie nu ook beter te schrijven en we krijgen een beetje meer ruimte.
5 juni 1942
Van de vliegmachines hebben we nog niets gemerkt. We hebben altijd doorgereden van Keulen af.Toen we in Keulen vertrokken stond het vol zoeklichten en ook gezien dat ze
confusie in hadden maar verders helemaal niets. In Stuttgart kwamen we om 07.00 uur aan. We krijgen koffie met 3 broodjes voor 50 pf. Dan zien we de bergen met groen en de werkhuizen. Daar vertrokken om 08.00 uur en dan komt het mooiste. Eerst bergen met bomen en witte huisjes in de verte. Dan rijden we wel 50 m. boven die huizen die in een vallei staan dan weer de huisjes boven ons. Door 2 tunnels, dan weer mooie bossen tegen de bergen en in de dalen weer bouwland tegen de hellingen. Nu zitten we in een volle coupe met koffers en al. En het is 09.00 uur en denken dan natuurlijk aan de jongens die in Valkenswaard gereed staan voor vertrek dat ons allen hard is geweest. De Pater is niet bij ons die is de jongens halen die achter zijn gebleven in Keulen ook Van Doren is intussen in Stuttgart achtergebleven daar de trein vlug vertrok. Dit traject verloopt tot heden nog het beste.
Hoe dichter bij Oberndorf waar we naar verlangd hebben om uit de trein te zijn. Niet geslapen, altijd gestaan of gehangen en dan nog die zware koffers gedragen van het een perron naar ‘t andere. Dus we waren blij dat we wat konden rusten. We zijn toen door ‘t fabriek complex gelopen ongeveer een kwartier naar de algemene eetzaal. Daar kregen we om 11.00 uur soep. Om 12.00 uur warm middageten, soep met aardappelen met spinazie. ‘s Middags wat brieven schrijven. ‘s Avonds warm eten, griesmeelpap met rabarber.
We liggen hier op een kamer met 30 man. 14 van onze jongens ook uit de stad. De anderen zijn ook Hollanders. ‘s Avonds komen de achterblijvers nog aan welke we van de trein gehaald hebben met de Pater. We gaan vroeg naar bed want we zijn moe en hebben heel wat slaap.
6 juni 1942
Ik heb goed geslapen op een strozak met houtwol erin. Tot acht uur geslapen daarna goed gewassen waar hier goede gelegenheid voor is. We hebben hier ook verschillende vrouwen zien lopen uit Polen en Rusland meest op blote voeten en een doek om het hoofd. Ze hebben allen een plaatje op de borst (P. en Ost) Er mag natuurlijk niet tegen gesproken, gefloten of iets gegeven worden.
Als ik hier uit het raam kijk zijn het de fabrieken maar ook de bergen met bossen en huisjes die ik zie. Het fabriek ligt tussen twee bergen in een diep dal dus. Op ‘t ogenblik horen we weer schieten net als gisteren. Het is het inschieten van mitrailleurs en kanonnen.
Vanmiddag kregen we weer een bonnetje en konden weer soep met aardappelen erin krijgen. We hoeven nog niets te doen. We kregen ook nog 20 mark voorschot. Vanmorgen zijn we ‘t dorp in geweest, een glaasje bier wezen drinken. Maar bier is er genoeg zoveel je lust. We zijn ook aan ‘t station geweest maar die andere zijn nog niet aangekomen. Een kerk hebben we nog niet gezien, misschien staat die ook wel tussen de bergen of in een dal want het is hier alle straten berg op berg af. Maar morgen is het zondag dus komen we er dan vanzelf.
De andere jongens zijn ook aangekomen om 4 uur al. Er moeten er ook nog naar Karlsruhe van hier maar wie weten we nog niet. Vanavond hebben we het niet slecht gehad. Aardappelen, sla en gehakt met saus, dus het is goed genoeg maar niet teveel.
Nu gaan we naar de Pater die een woordje wilde spreken voor degenen die gaan vertrekken naar Karlsruhe om half acht en over andere punten. Daarna zijn we een potjes bier gaan drinken.
7 juni 1942 (zondag)
Ik ben om zes uur opgestaan daar de Pater om 6.45 uur de H. Communie uitreikte en om 7 uur de H. Mis begon. Het is een mooie kerk de de mensen zijn veelal godsvruchtiger dan in Nederland. Het was ook Sacrementsprocessie in de kerk en zingen dat ze kunnen de hele kerk groot en klein.
De kerk ligt boven tegen den berg, we kijken zo op de fabrieken. Ik ben nu 2 dagen hier maar ik ben het nu al moe als pap. Maar we bidden maar voor elkaar dan zullen we er wel komen. Vanmiddag is het Lof voor ons. Daarna kunnen we de bergen in of naar het voetballen kijken. Maar het is nogal warm hier tussen de bergen en misschien dat het daarboven wat frisser is.
In het Lof heeft de Pater gepreekt want in de Mis konden we de preek niet helemaal verstaan.
8 juni 1942
Vannacht heeft het toch ook geregend maar nu is het weer mooi weer. Van werken komt vandaag nog niets want nu om 8.30 uur moeten we beneden komen in de kantine.
Van bidden is eerlijk gezegd nog niet zo heel veel gekomen maar het is nog zo ongeregeld. ‘s Avonds als ik op bed wat bid val ik halverwege in slaap en ‘s morgen moeten we als ik opsta hard lopen voor 2 sneetjes brood. Vandaag hebben we heel wat afgelopen en staan te wachten. Eerst bonnen halen, we hebben een stuk of 12 van die bonkaarten en het staat er overal in het Duits op dus voor ons dubbel moeilijk. eerst de bonnen, welke geldig en wanneer verlopen en waar halen, b.v. suiker 450 gram per week en 4 eieren per maand en marmelade moeten we in het dorp halen en brood, boter en vlees kunnen we hier in de kantine krijgen. Ook hebben we een rookkaart gekregen en nu nog een zeepkaart. Toen moesten we naar ‘t Rathaus onze pas inleveren, toen naar ‘t Ambachtshuis voor de rente-kaart, toen naar de fabriek een foto laten maken voor een Ausweis, toen dat bewijs halen, dan bij den dokter geweest om nog eens gekeurd te worden en daar hebben we de hele dag over gedaan.
Vanavond zijn we naar de Pater geweest voor een kernvergadering waar verschillende geestelijke en stoffelijke kanten aangehaald zijn en nu is het alweer 23 uur en zowel bedtijd. Voor warm eten moeten we de bonnen van vlees en vet van de kaart af laten knippen en krijgen daarvoor kleine bonnetjes voor vlees en vleesloze maaltijd en die bestaat uit ‘s middags soep, een beetje aardappelen, groeten of vermicelli en sausen of zonder vlees en ‘s avonds een beetje aardappelen wat groente en saus met of zonder vlees en nu ga ik maar weer naar bed.
Arnoldus voor vertrek naar Oberndorf.
9 juni 1942
We zijn gisteren niet klaar gekomen, vandaag nog wat op en neer gelopen en eindelijk is ons een jongen om 10.30 uur komen halen die ons naar de afdeling 7352 bracht.
Daar kwamen we om 11 uur aan, daar krijgen we een plaatje op onze overall met een nummer. Het is de afdeling van de houtbewerking van het geweer, wat een machines dat er staan ontzettend veel en alle tegen elkaar aan. We hebben een goeie afdeling getroffen. We moeten van het hout van de geweren de scherpe kanten afvijlen en afschuren, dus nogal gemakkelijk.
Ik ben vanmiddag begonnen en heb 75 geweren afgeschuurd. Dus zijn we dan eindelijk aan de gang. Dus is het voortaan van ‘s morgens 7 tot ‘s avonds 7.
We hebben vanavond ook Duitse les gehad van de Pater.
10 juni 1942
Vandaag de hele dag gewerkt van ‘s morgens 7 tot ‘s avonds 7 en altijd gestaan. Ook heb ik vanavond een brief geschreven naar huis en naar Truus een.
11 juni 1942
Vandaag hebben we 20 pf. bij moeten leggen voor een grafsteen voor een Haagse jongen, die hier verdronken is. Ook is er een Pool opgehangen vandaag. Verder weer gewerkt de hele dag tot 18.15 uur toen konden we niet verder daar de machines stuk waren. Als we op fabriek komen of gaan moeten we een kaart in zo’n klok steken en dan de hendel omlaag
duwen en dan komt er precies de tijd op te staan hoe laat ‘t dan is. We krijgen ook melk op de bon of büttermilch zonder bon en kost 10 pf per kom. Vanavond nog wat schrijven en dan naar bed. Maar mijn melk en kom hebben ze al weg gehaald.
12 juni 1942
Vandaag hebben we gebeurd voor de eerste keer, 15 mark. We krijgen eerst 3 weken voorschot en de 4e week rekenen ze eigenlijk pas af dus allemaal eigenaardig en ‘t werken ook. We mogen niet te vlug werken, dat doet ook niemand. Ze staan ook dikwijls te buurten hier of daar. ‘t werk dat ze in 10 of 11 uur doen kan makkelijk in 7 of 8 uur. Verder is er vandaag een Pool opgehangen omdat hij bij een Duits meisje was. Anders geen nieuws vandaag.
Het brood is op dus nu voortaan stilletjes aan gedaan met brood.
13 juni 1942
Vandaag zijn we gelukkig vrij, maar we moeten toch om 8,30 uur bij de Pater zijn voor een kernvergadering. Daarna hebben we boodschappen gedaan. Nou dat heeft wat in gehad met die bonnen.
We kregen 2 eieren dus 1 per week, 3 ons suiker voor de hele maand, 2 ons worst, ¼ ons boter 1000 gram brood voor deze week. En dat alles voor 3,50 DM. Het was een hele drukte in de winkels. Ook krijgen we melk op de bon of karnemelk zonder bon. Dan moeten we een schaaltje met 7 pf. beneden neerzetten en ‘s avonds terug halen. Op deze vrije dag hebben we heel wat afgelopen. Namiddags naar Altendorf en ‘s avonds de bergen in geweest en daar verschillende bergstromen gezien. Maar mooi dat het daar is, daar raak je niet op uit gekeken.
Vanavond maar vroeg naar bed want ik ben moe van het lopen vandaag en morgen is het zondag en weer vroeg naar de kerk en de communie.
14 juni 1942 (zondag)
Vandaag zondag om 7 uur naar de kerk geweest. De H. Mis en Communie opgedragen aan thuis en Truus en haar thuis. Om 14.15 uur was het Lof voor de Hollanders met preek van de Pater.
Na het Lof zijn we de bergen in geweest en mooi uitzicht dat je daar hebt op de huisjes en de Neckar. Ook zijn er verschillende bergstromen die waarschijnlijk van de sneeuwbergen af komen en bruisen dat ze doen. ‘t is geweldig mooi wat ik toch niet kan beschrijven.
Ook zijn we boven op de bergen geweest zowat 600 meter hoog boven op die berg is’t vruchtbare grond met gras en bouwland. Maar eer je daar boven bent is het klimmen hoor. Er loopt zo’n kronkelpad naar boven. ‘t weer was tot 18 uur goed maar toen is het gaan regenen.
15 juni 1942
Vandaag, maandag, hebben we de eerste plechtigheid bijgewoond. Er was er eentje 40 jaar directeur. Om kwart voor 12 was het appèl voor de fabrieksgebouwen, waar een podium was opgericht waar er gesproken werd en de Hitlerjeugd was opgesteld.
Wij moesten toen ‘t Duitse Volkslied werd gespeeld met uitgestrekte armen staan net als de Duitsers. Dus de eerste keer. We hoefden het eigenlijk niet maar dan werden we genoteerd.
En de Pater zei dat we het gerust konden doen, daar we het Duitse volk wel vereerden. Dus hebben we dat maar gedaan om ‘t voor de Nederlanders maar niet beroerder te maken. Er mochten ook maar alleen de Nederlanders aan deelnemen, de Polen en Pruisen en anderen mochten er niet bij zijn.
Christ is vandaag aan een machine gegaan. Vanavond is het ook kernvergadering bij de Pater.
16 juni 1942
Vandaag had ik eigenlijk naar de kerk gemoeten daar er elke dag 2 zijn aangewezen van de kerngroep om de Mis bij te wonen. Maar we hadden ons verslapen. We moeten dan om half zes op dus nogal vroeg.
Verder is er vandaag niks bijzonders als dat het bijna de hele dag geregend heeft. Het is tot heden toe nog slecht weer geweest, elke dag nog regen, maar vandaag vooral. En ook niets warm hoor.
17 juni 1942
Vandaag verjaart ons Dina en daarom heb ik ook bijzonder gebeden vandaag dat ze flink mag opgroeien en een gezond leven mag genieten.Verder is er vandaag niet veel nieuws.
Het is woensdag en denk weer veel aan Truus, hoe het die zou maken.
18 juni 1942
Er komen nog steeds groepjes Russen erbij hier. Het zijn mannen en vrouwen, ook allemaal gepakt en gezakt. Dus misschien ook vanachter het front om hier te werken. Ik zit hier op de kamer wat te lezen en aan thuis te denken en of we nog lang hier moeten blijven.
Want dan ziet het er uit, want maar half genoeg te eten en de hele dag werken. En dan zitten hier die Rotterdammers die kankeren de zaak gelijk kapot. En bij onze jongens begint het ook al. De ene heeft geen brood meer deze week en ‘t is pas donderdag, de ander heeft zo’n vuil werk en zo begint het nu al. Ik heb gelukkig nog genoeg van de wee daar ik 2 kantjes brood heb geruild heb voor sigaren maar anders heb ik van de week ook al op. En zodoende is er de moed er al lang uit.
Dat was trouwens de eerste dag de beste al toen we hier waren. Maar ja we zitten hier en met Poolse hulp komen we hier ook wel uit deze hel. Want het is een hel, niet om vol te houden en hoe lang nog? Ik heb besloten om naar de kerk te gaan morgen want het is Vrijdag van O.L. Vrouw te bidden voor sterkte en bijstand en hulp om deze beproeving te kunnen dragen. ik zou het nu wel uit kunnen janken. Wat is het toch een geluk om thuis te zijn bij vader en moeder en broers en zusters en Truus en haar familie.
Wanneer zal de tijd weer komen dat we gelukkig samen zullen leven. Het is te hopen dat het niet lang meer zal duren. We zullen maar bidden dat O.L. Vrouw deze beproeving gauw zal wegnemen.
19 juni 1942
Vanmorgen vrijdag in de juni ben ik naar de kerk geweest dus half zes al op nogal vroeg maar dat is niet erg dat haal ik wel weer in. Vandaag heb ik ook ander werk gekregen. Nu moet ik boutjes in het geweer slaan maar die moeten precies zitten want ze moeten met een wijzer door de loop na gemeten worden. Maar het is niet zo’n vuil werkje.
Ook was het om vier uur in de schafttijd luchtalarm maar het was maar loos en liepen daarom ook maar niet naar de schuilkelder. Verder niet veel nieuws. Vanavond moeten we naar de kerngroep voor vormingsles. Daarna zijn we nog een pot bier gaan drinken.
20 juni 1942
Gisteren hebben we weer gebeurd. Het was 18 DM dus niet veel. Maar hoe dat zit weet ik nog niet precies. Ze zeggen dat het voorschot is en op ‘t einde van de maand rekenen ze eigenlijk pas af. Het gaat tenminste maar gek met dat betalen. Maar er is al veel over gepraat, misschien wordt het wel beter. Vandaag zaterdag hebben we tot 19 uur moeten werken dus veel tijd hebben we niet meer.
Eerst eens flink gewassen en geschoren en dan is het alweer bedtijd. En morgen is het zondag 21 juni H. Aloysius. Dus weer vroeg op naar de 7 uur Mis. Ik heb ook nog 2 korstjes brood verruild tegen 2 x 3 sigaren dus mijn sigaren komen goed van pas als ik honger begin te krijgen.
21 juni 1942
Vandaag zondag weer vroeg op geweest om naar de kerk te gaan. Ook hebben we wat brieven geschreven want daar heb ik behoefte aan om dikwijls te schrijven en als ik tijd heb schrijf ik als ik tenminste papier genoeg heb. Om 15.00 uur hadden we Lof en preek van de Pater.
Hij zei ook in die preek dat we vier veldwachters bij ons moeten hebben namelijk: onze ouders, ‘t meisje, ‘t Vaderland en onze kameraden. Een mooie preek. Daarna hebben we weer een flinke wandeling gemaakt naar de bergen. En ‘s avonds een potje bier wezen drinken waar we ook in een café 2 sneden brood kregen op 20 gram boterbonnen. Met zijn 3-en waren we. Als ik ‘s avonds naar bed ga val ik zo in slaap daar we dan wel moe zijn. Maar dat is goed dan slapen we aan een stuk door.
Arnoldus met zijn collega’s in Oberndorf gered voor een zondagse wandeling.
22 juni 1942
Vandaag begint de week weer maar gelukkig een korte van vijf dagen. Anders is er niets bijzonders. ‘s Maandags krijgen we op de fabriek de extra broodkaart van 600 gram en 20 gram boter en 150 gram vlees. Vanavond is het weer kernvergadering dus nu maar weer gauw gewassen want ik heb juist gegeten. En dan weer naar het dorp.
23 juni 1942
Vandaag is er niet veel bijzonders te vermelden. Het is warm geweest vandaag. De hele dag gewerkt en vanavond hebben we Duitse les van de Pater.
24 juni 1942
Vandaag woensdag. Anders zat ik op deze tijd bij Truus en daar was ‘t beter dan hier hoor. Er zijn ook weer 2 Valkenswaardse jongens aangekomen, anders niks bijzonders vandaag.
Vanavond heb ik eens rust en ga ik wat lezen. Er gaan ook een hoop Russen of Roemenen naar de bergen ‘s avonds. Daar gaan ze slapen daar hier geen plaats meer is. Hier zijn 49 kamers met 30 man is 1470 man alleen in ‘t Heim en zijn er nog eens 20 barakken voor de Russen en Fransen en ook zijn er nog Hollanders in.
25 juni 1942
Vanavond moeten we nieuwe bonnen halen voor heel de maand juli anders niets bijzonders.
De dag valt nu nog niet zo heel lang tenminste de voormiddag is nogal eens gauw om maar van 13 tot 19 uur dat is een hele trek en valt nog niet mee. Maar er is al weer een dag voorbij. Nu direct in de rij gaan staan voor de bonnen en dan zal deze avond wel weer om zijn en misschien nog wat lezen.
Vannacht is er ook een onweersbui geweest en regen. Ik heb het nog nooit zo hard horen regenen want het was twaalf uur en de ramen wijd open, ook geweldig onweer. Maar nu is het weer mooi weer. De bonnen heb ik gehaald en we krijgen per maand een broodkaart van 6400 gram en koekkaart van 1000 gram is 7400 gram per maand, boter 500 gram per maand, kaas 187,5 gram, gort 125 gram, suiker 900 gram, marmelade 700 gram of 350 gram suiker, eieren 2, zeep 1 stuk en 250 gram waspoeder, sigaretten 3 per dag. Daar zijn de etenskaarten al af. Ook hebben we elke week 200 gram vlees of vleeswaren en 20 gram boter op de extra kaarten erbij.
26 juni 1942
Vandaag vrijdag hebben we gebeurd. Ik heb 73 RM. ontvangen voor 2 weken. Dat is 36,50 RM. per week. Ook was ik blij dat ik vanmiddag 2 brieven heb ontvangen, een van thuis en van Truus. Ik heb er lang naar uit gekeken hoor.
‘s Middags als we thuis komen is er de post geweest en dan vlug naar de kamer of er niets is dat begrijp je. Maar vanavond is het wat stil en bedrukt hier want Dries is naar huis gegaan en hopen nu maar dat alles goed afloopt met hem. Ook Tops en Peters zijn weg. Maar wanneer zouden we allemaal kunnen gaan? Ik ga maar naar de kernvorming vanavond, door de Pater gegeven.
27 juni 1942
Vandaag hebben we een vrije zaterdag en kunnen we een eventjes uitslapen want om 9 uur hebben we een H. Mis voor de Hollanders door de Pater opgedragen voor onze intenties. Ik heb voor u allen gebeden en gevraagd dat ik maar weer gauw thuis mag zijn en voor een voorspoedige vrede.
Toen ben ik naar de kapper geweest en wat boodschappen gedaan. ‘s Middags wat geslapen en toen weer naar de stad geweest wat koffie gedronken met koek en een paar ijsco`s gehad. Wat boodschappen met P. van Gerwen en vanavond zal ik maar thuisblijven, wat uitrusten en wat schrijven. H. Jansen is vanavond naar huis gegaan wegens ziekte van thuis. Ik heb hem een klein briefje meegegeven.
28 juni 1942
Vandaag is het zondag. Ik ben naar de 9 uur Mis geweest daar ik wat langer geslapen heb, maar we hebben tijd genoeg vandaag. Toen heb ik nog wat geschreven naar huis en naar Truus.
Om 14.15 uur was het Lof met preek over de liefde. Er zijn 2 liefdes, naar lichaam en ziel. Na het Lof hebben we met de Pater een flinke wandeling gemaakt naar Beffendorf helemaal over de bergen. Het is schitterend mooi daar.
Het is nogal donker weer geweest vandaag. De zon hebben we niet gezien. Daarom lagen de bergen in de verte ook in een mistlaag. Vanavond schrijf ik nog een beetje want ik ben nog moe van het wandelen.
Van 15 tot 18 uur hebben we gelopen. En dan kan ik vanavond ook vroeg naar bed.
29 juni 1942
Vandaag Petrus en Paulus. 3 jaar geleden hadden we bruiloft van Marie en Hub en nu zitten we hier in Oberndorf. Vandaag hebben we iets meegemaakt dat ik nog nooit gezien heb.
‘s Avonds was er een H. Mis en ook H. Communie uitreiking aan de gelovigen. Het was plechtig hoor. Daar hebben ze hier in Duitsland permissie voor, daar het ooit zou gebeuren dat er luchtalarm ‘s morgens zou zijn , dan mogen ze ‘s avonds de H. Mis doen. En vandaag was het Petrus en Paulus en daar de mensen ‘s morgens vroeg moeten beginnen te werken maakte ze vandaag er gebruik van. Verders niets bijzonders vandaag.
30 juni 1942
Vandaag was het fabrieks-appèl, een kinderachtige beweging. Die van 15 – 35 jaar moesten 1000 m lopen, van 35 jaar en ouder moesten 1000 m wandelen met zingen.
Het begon ‘s morgens om 9 uur en eindigde om 10 uur, dat was alles. Verders niets bijzonders als dat het vandaag heet is geweest en een brief gepost voor Truus.
1 juli 1942
We beginnen een nieuwe maand. Juni is gelukkig alweer voorbij. Zo zullen we er toch wel komen denk ik nu bij mezelf. Maar het is toch nog lang nog 11 maanden. Toon Cuijpers mocht vandaag naar huis. Vandaag hadden we nog eens pap met bessen op dat was natuurlijk iets bijzonders.
Verders geen nieuws vandaag.
2 juli 1942
Vandaag een beroerde dag voor ons allemaal. Theo van Gerwen heeft een telegram gekregen dat zijn moeder erg ziek is. Dat is niet plezierig voor hem natuurlijk maar voor ons ook niet, nu is onze club weer kleiner geworden. Eerst Dries, nu Theo nu zijn we nog met 5 man.
Er zijn ook drie jongens bij de Franse krijgsgevangenen, die probeerden naar Holland te vluchten. Verders niets bijzonders. Ik ga vroeg naar bed daar ik morgen naar de kerk wil gaan.
3 juli 1942
Vandaag eerste vrijdag van de maand. Ik ben vanmorgen naar de kerk geweest daar ik al om 5.15 uur wakker werd en dus niet verslapen heb daar het toch 12 uur was eer ik sliep gisteravond. Maar ik ben blij dat ik er geweest ben anders zou dat leven hier niks zijn.
Ook heb ik vandaag weer brieven gehad van thuis, Truus en van Hub. Ik was er erg blij mee, dat begrijp je. En nu heb ik weer te schrijven.
4 juli 1942
Theo mag nog niet naar huis, daar ze nog niets van Holland gehoord hebben en ze de telegram-man niet meer vertrouwen. ‘t Is erg beroerd voor hem. Zo in het onzekere wat er aan de hand is. Ik snap niet waarom ze niets geschreven hebben en bij ons thuis ook niet.
Het is zaterdag en de hele dag gewerkt. Ik heb geen tijd voor te wassen vanavond daar ik brieven moet schrijven. Ik zal morgen maar weer vroeg opstaan.
5 juli 1942
Er is een pakje aangekomen van Dries en ben maar zo vrij geweest het te openen, daar we ook bericht van Dries gehad hebben dat hij behouden is aangekomen.
Maar wat jammer, het brood was helemaal bedorven en we hadden (onze club) allemaal trek in een heerlijk sneetje brood.
Ik stond om 6 uur al op, flink gewassen en toen naar de 7 uur Mis geweest.
Het is ontzettend heet vandaag. Na het Lof zijn we niet gaan wandelen daar het te warm was. We hebben maar een potje bier gedronken en ‘s avonds maar thuis gebleven.
6 juli 1942
Gisteravond was er een echte vechtpartij. Er kwamen er om 11 uur 4 Duitsers naar boven gestormd naar kamer 47 toe. Daar was het al donker, waarschijnlijk een verkeerde kamer genomen en daar beginnen ze met riemen te slaan en die gespen en een lawaai met die stoelen en tafels.
Er ontstond een echte vechtpartij. En hier allemaal naar buiten. We lagen al op bed maar wat wilden we naar binnen want ze (de Rechtvaardigheid) kwamen op ons ook al af.
En vanmiddag liep een jongen fluitend de trap op. Ze riepen hem maar waarschijnlijk niet gehoord. En toen de huismeester naar boven en boven sloeg hij die jongen op de grond en toen zolang geslagen dat hij bewusteloos was. En dat is dan Rechtvaardigheid dat mag allemaal. Ik was blij dat ik weer naar de fabriek kon want daar ben ik liever dan hier in huis.
Een ansichtkaart van de Kriegersgedachtnishalle uit de collectie van dhr. van Daal.
10 februari 1943
In de kerk hier hangen al 2 lijsten, elk van 14 katholieke soldaten die al gevallen zijn in 41 en 42 dus dat zijn er al 28 en dan nog de niet katholieke. Verder geen nieuws.
11 februari 1943
Vandaag O.L. Vrouw van Lourdes. Ik meende naar de kerk te gaan maar was niet op tijd wakker.
12 februari 1943
Niets bijzonders. Vanavond tot 24 uur gepandoerd en weer eens goed gewassen.
13 februari 1943
Vandaag vrije zaterdag gelukkig. Naar de kerk geweest maar het is slecht weer en de Maartse buien komen los want het heeft vannacht flink hard geregend en vanmorgen hagelde het ook nog.
14 februari 1943
Vannacht hebben we weer luchtalarm gehad van 22.30 tot 01.00 uur. Dus weer in de schuilkelder gezeten. Daar was volop muziek en er werd flink gezongen. Vliegtuigen zijn er wel over gekomen verder niets. Ik ben naar de 11 uur Mis geweest. Vanavond om 18 uur is er ook een Mis.
15 februari 1943
Gistermiddag heb ik nog eens gevoetbald maar ik ben geweldig stijf vandaag. Ook zijn we gisteravond naar Alt Oberndorf geweest. Het was er gezellig, zang met accordeon. We waren om 24 uur thuis met vanmorgen veel slaap natuurlijk.
16 februari 1943
Vandaag nog geweldig stijf van het voetballen. Ook een brief van Truus gekregen vandaag waar ik de hele dag aan gedacht heb. Want ze schreef dat ze zo geschreid had op mijn bed.
Die brief heeft me veel pijn gedaan van binnen. Maar er is niets aan te doen als te bidden.
17 februari 1943
Nog een beetje stijf geweest vandaag maar morgen zal het wel beter zijn. Vanavond mijn broekje maken nog een stukje lezen en vroeg naar bed toe vanavond.
18 februari 1943
Vandaag doen allerlei berichten de ronde over moordaanslagen in Holland. Mussert, Max Blokzijl, Van Genechten maar of het waar is? Vandaag ook een pakje ontvangen van thuis van de 1e februari.
19 februari 1943
Vandaag vrijdag een brief van thuis en van Truus gehad. Ik heb vandaag ook 92 RM. gebeurd en samen 75 gulden naar huis gestuurd. Het eten smaakt me nog niets. Ik heb maar 1 portie pap op vanavond.
20 februari 1943
Vannacht luchtalarm gehad en ook voor de eerste keer overdag van 12 tot 13 uur.
Vandaag een pakje van thuis gehad van de 11e. Brief geschreven aan Truus vanavond.
21 februari 1943
Het is prachtig weer geweest vandaag. Naar de 7.30 uur Mis geweest. Daarna wat geschreven voor de middag. Na het Lof hebben we een hele wandeling gemaakt door de bergen. Het was er mooi.
‘s Avonds was ik vroeg naar bed gegaan. Om 21 uur lag ik er al in.
22 februari 1943
Alweer maandag. Vanavond weer naar de wasserij geweest en als ik langs de Neckar loop is het net of ik langs de Dommelse Molen loop want daar is ook een waterval in.
Jo heeft vandaag een brief van de meid gehad dat het uit was dus weer niet plezierig voor hem.
Ik zou het niet gemakkelijk te boven komen als het mij overkwam maar dat kan niet dat geloof ik vast.
23 februari 1943
Niets bijzonders vandaag
24 februari 1943
Niets bijzonders vandaag
25 februari 1943
Vannacht weer eens luchtalarm gehad van 00.30 tot 01.00 uur maar niets geweest.
26 februari 1943
Vannacht weer luchtalarm gehad van 22.30 tot 01.00 uur dus een hele tijd. Ook vanmiddag was het weer vooralarm om 13 uur.
Vanavond is bekend dat we ons ondergoed naar de barak moeten brengen om daar te ontsmetten. Ook wij moeten waarschijnlijk naar de barakken toe.
27 februari 1943
Vandaag vrije zaterdag. Een brief van Truus gehad maar geen goed nieuws. Ze schreef dat ons Moeder ziek was of eigenlijk niet ziek maar veel gebloed heeft. Ik heb de hele dag kapot gezeten. Ook heb ik hoofdpijn gehad vandaag.
28 februari 1943
Vandaag zondag de laatste alweer deze maand. Vanmorgen geweldige hoofdpijn toen ik opstond en verkouden weer.
Er was een Mis voor de Hollanders om 8.30 uur welke ik gediend heb. Buiten was mijn hoofdpijn toch een beetje beter.
‘s Middags moesten we overhuizen. Kledingkast, alles moest de barakken in om ontsmet te worden waar het 3 dagen blijft staan. Dus was het weer werken.
1 maart 1943
Vandaag veel beter. Maand van de H. Jozef.
2 maart 1943
Vanavond een varieté-avond gehad. Het was een mooie avond. Dan dan vergeet je weer eens je gedachten aan het Heim en aan de Mauser.
3 maart 1943
Vandaag nog wat verkouden maar het is al veel beter. Vanavond om 21 uur naar bed. Eerst heb ik mijn sokken nog een beetje gestopt want dat probeer ik bij te houden deze keer.
4 maart 1943
Vandaag nog wel verkouden maar weer vroeg naar bed geweest.
5 maart 1943
Vandaag78 RM Verdiend dus dat gaat nogal. Ook nog een beetje verkouden. Ik heb 30 RM naar huis gestuurd.
6 maart 1943
Deze dag zal ik nooit vergeten. Vanavond zijn we naar de barakken gegaan. Maar eerst al onze kleren laten ontsmetten. En toen wij zelf nog. We moesten helemaal nakend ons uitkleden en toen ons flink wassen en toen moesten we ons oplaten drogen terwijl onze kleren in de gasoven zaten. En daar zaten we net als een hoop beesten bij elkaar gejaagd.
En dat heeft geduurd van 20 tot 24 uur toe. War waren we blij dat we onze kleren weer zagen. En toen naar de barakken. Daar hebben we ook nog lang moeten zoeken eer we een plaats hadden. En zodoende ligt alles uit mekaar de hele kamer en liggen nu voorlopig bij Gelderlanders.
We zijn naar de laatste Mis geweest vandaag. Maar na de middag konden we weer in een barak met onze kamer, Ik was natuurlijk heel blij en toen begon de overhuizing weer. Zodoende hebben we de hele dag gesjouwd. Maar liggen gelukkig nu weer bij elkaar.
Ik heb vannacht niet veel geslapen. We hebben nu een houtwol strozak die op de planken ligt, dus nogal hard.
7 maart 1943
Vandaag zondag hebben we weer de hele dag gesjouwd eer we alles bij elkaar hadden maar alles is weer terecht en liggen weer met de hele kamer bij elkaar. Vanavond hebben we een bonte avond gehad van de Hovo. Het was een mooie avond.
8 maart 1943
Vandaag alweer maandag. Ik heb tamelijk goed geslapen maar het is geweldig koud ’s nachts in de barakken. Het is geloof ik wel gezelliger in de barak waar we zitten maar niet veel licht.
9 maart 1943
Het gaat al wat beter in de barak. We kunnen goed koken op de kachel. We hebben weer luchtalarm gehad. 2 uur lang maar niets geweest.
10 maart 1943
Vandaag begint de noveen ter ere van de H. Jozef. Vannacht luchtalarm gehad van 23 tot 1 uur. We blijven allemaal liggen in de barak. Vanmiddag is het ook alarm geweest.
11 maart 1943
Vandaag een pakje van thuis gehad va de 23e, ook een brief van de 1e. Vandaag ook een bericht gehad dat Pietje van Gerven overleden is wat voor ons onverwachts kwam al wisten we dat ze ziek was.
Vandaag ook bericht op fabriek gehad dat we zaterdags voortaan moeten werken. Zodoende zijn we onze vrije zaterdag kwijt.
12 maart 1943
Vandaag een brief van Truus gehad met een foto erin. Ook een brood van thuis gehad met een grote foto van Truus erbij.
13 maart 1943
Vandaag de eerste vrije zaterdag dat we hebben moeten werken maar het viel niet mee.
Ook weer een brood van thuis gehad een heel mooie.
14 maart 1943
Vandaag gelukkig weer zondag. Het is een hele bende op of in de barak. Een paar werken, anderen gaan naar Rottweil voetballen. Zodoende was het om 6 uur al een lawaai.
Vandaag hebben we om 16.15 een H. Mis met vaste preek en geen Lof. Vanavond zijn we naar de bioscoop geweest, een film over Diesel.
Nu is het vooralarm. Half 11 is het al en hoeven nog niet naar bed.
15 maart 1943
Weer luchtalarm gehad, liefst van half elf tot bijna een uur. We waren in de bossen geweest maar het was nog geweldig koud. Ook ‘s middags is het luchtalarm geweest van 13 tot 13.30 uur.
16 maart 1943
Er is hier tyfus uitgebroken. Er zijn al verschillende gevallen, ongeveer 50. Er zijn ook 10 Hollanders ziek. Het drinken van water en rauwe melk is afgeraden. Ook mogen we voorlopig niet in café’s en restaurants komen vanwege de tyfus.
17 maart 1943
Vandaag niets bijzonders
18 maart 1943
Vandaag zijn 2 jongens bediend. Verdonk uit Valkenswaard ook en de Kok. Beiden hebben de tyfus.
19 maart 1943
Vandaag feestdag van de H. Jozef. Hier verplicht Mis te horen. We hadden ‘s avonds een H. Mis om 20.15 uur en hadden maar 1 uur nuchter te zijn om te communiceren. Ik heb de H. Mis en de H. Communie opgedragen voor de zieken en dat God ons mag sparen voor die ziekte.
Vandaag heb ik 72 RM. ontvangen. Daarvan 30 RM naar huis gestuurd en 30 naar Truus voor wat te kopen.
20 maart 1943
Vandaag zaterdag maar werken. ‘s Avonds was er een variété avond waar we ook naar toe zijn geweest. Het was een mooie avond. Vandaag ook een brief van Truus gehad.
21 maart 1943
Vandaag zondag begint de lente. Maar het heeft de hele morgen al geregend.
Naar de 7.30 uur Mis geweest. Het was een mooie mis met heldere gedenkdag en doopbelofte door de jongens die van school gaan. Het was een mooie plechtigheid en er werd ook mooi gezongen. We hielden een algemene H. Communie voor ze zieken. Naar de kapel zijn we niet geweest daar het veel te hard regende..
‘s Avonds zijn we naar de bioscoop geweest een mooie film over de malaria.
22 maart 1943
Vandaag 45 gulden naar huis gestuurd en 24 naar Truus.
23 maart 1943
Vandaag heb ik ander werk gehad en sta nu aan een machine.
24 maart 1943
Voor de middag heb ik niets gedaan alsmaar gekeken. Na de middag kon ik zelf aan de machine. Vanavond ben ik erg moe in mijn arm daar ik daarmee de machine mee vast moest houden en hard duwen. Maar toch weer een afwisseling.
25 maart 1943
Vandaag Maria Boodschap. Ik heb een H. Mis laten lezen voor thuis.
Vandaag een pakje van thuis gehad van de 11e maart. Ik ben vanavond moe in mijn arm van het boren maar dat zal wel beter worden.
26 maart 1943
Een kaart van onze Jan gehad dat Vader en Moeder weer beter zijn. Ook een brief van Truus gehad. Er zijn zo’n 150 jongens ziek meestal griep.
27 maart 1943
Het is gelukkig weer zaterdagavond en hebben morgen rustdag. Ik heb me eens flink gewassen daar bekom je van en toen een paar brieven geschreven naar huis en naar Truus.
Vandaag ook bekend dat we dat we niet meer in het Heim mogen komen voor te wassen en te scheren. Nu hebben we een paar bakken voor in te wassen.
28 maart 1943
Vanmiddag zijn we naar het kapelletje geweest voor de zieken. Om 16.15 hadden we vaste preek met een H. Mis.
‘s Avonds naar de bioscoop geweest.
29 maart 1943
Vandaag niet bijzonders. Een brief van thuis gehad.
30 maart 1943
Vandaag een pakketje van thuis gehad van de 18e.
Vandaag is bekend dat er 50 gevallen zijn van tyfus en in het geheel 180 jongens ziek.
31 maart 1943
Vandaag pakketje van thuis gehad van de 18e.
1 april 1943
Vandaag 1 april en is er alweer een maand om. Het is slecht weer van de week en het regende veel.
2 april 1943
Vandaag eerste vrijdag van de maand. Ik was om 5 uur op en naar de kerk geweest. Ook heb ik vandaag 80 RM. gebeurd en een brief van thuis gehad.
3 april 1943
Van de week heb ik geen post van Truus gehad maar ik zal toch maar een brief schrijven.
Ik heb me eerst eens flink gewassen.
4 april 1943
Vandaag zondag. De eerste keer dat ik op zondag heb moeten werken van 07.00 tot 15.00 uur. Zodoende kon ik ‘s morgens niet naar de kerk en moest ik om 16.30 uur naar de mis, die apart voor ons is.
De ziekte is ernstig geworden en er zijn er weer naar de tyfus barak geweest. De Mis was ook voor de zieken. We mogen nu nergens meer komen ook niet in de bioscoop.
We zijn maar een grote wandeling gaan maken in de bergen. Het was een mooie wandeling van 18 tot 21.30 uur.
5 april 1943
Vandaag is er een jongen gestorven aan de tyfus. Ze praten ook allemaal over naar huis gaan maar dat zal er niet van komen denk ik.
6 april 1943
Vanavond hebben we een gezongen uitvaartmis gehad om 20.30 uur. Het was er druk.
Er is ook vergadering geweest maar van het verlof is niets van aan. Zelfs met Pinksteren nog niet.
Vandaag is er weer een jongen gestorven.
7 april 1943
Vandaag is Fr. van Winkel gestorven, de eerste Valkenswaardse. We zaten allen kapot, een hele tegenslag. We hopen maar dat het daar bij blijft maar er zijn er nog erg ziek.
Vandaa heeft het de hele dag geregend.
8 april 1943
Her is triestig weer. Zowat de hele dag gesneeuwd. Ook zijn er weer twee gestorven Van Dommelen uit Eindhoven en een uit Amsterdam.
Nu mogen we nergens meer komen. In de winkels niet, bij de kapper niet en misschien ook niet meer in de kerk maar we zullen maar afwachten hoe het verder verloopt.
Vandaag een pakje van thuis ontvangen van de 25e.
9 april 1943
Vandaag is bekend gemaakt, dat we nergens meer mogen komen niet meer in de kerk niet meer naar de kapper, in de winkels. Nu nergens meer.
We hebben vanmiddag ook 4 jongens begraven waaronder Van Winkel. Hier komen ze niet in de kerk de lijken maar gaan ze naar het kerkhof. Het was een droeve plechtigheid.
10 april 1943
Vandaag vrije zaterdag maar we zijn natuurlijk werken. ‘s Avonds flink gewassen en toen nog een wandeling gemaakt. Er zijn ook weer 2 jongens gestorven vandaag.
11 april 1943
Dag om niet te vergeten. De eerste keer zondags dat we niet naar de kerk mogen en dat is natuurlijk vreemd voor ons. Maar we zullen ons maar schikken in wat we moeten laten.
Vanmiddag zijn we naar Alt Oberndorf geweest. Daar hebben we de Kruisweg gebeden. Die is daar openbaar boven op de berg. Het was heel mooi.
Vandaag zijn we weer 4 jongens gestorven. Dat zijn er nu al 9 samen. Er zijn ook nog erg zieke ook. Ik zal O.L. Heer maar bedanken dat hij mij en ons hier nog gespaard heeft en vragen dat we toch gezond mogen blijven.
12 april 1943
Vandaag weer eentje gestorven, dus al 10 jongens. We kunnen ons ook in laten enten op eigen risico. Ik heb het naar niet gedaan.
13 april 1943
Vannacht zijn er alweer 4 gestorven dus het treurige getal van 14 man. Ook zijn er vandaag 3 begraven. Het wordt een algemeen graf.
14 april 1943
Vandaag alweer woensdag. Er zijn er 5 begraven vandaag maar geen gestorven.
Vanavond ook vergadering gehad van een Betreibs-Obman over de ziekte maar we gaan voorlopig niet naar huis. Ook worden we niet ingeënt dat is te gevaarlijk.
15 april 143
Vandaag 2 pakjes van thuis gehad van de 1e en 6e april. Verder geen nieuws.
16 april 1943
Vandaag heb ik 110 RM. gebeurd dus dat gaat nogal en samen fl. 45,00 naar huis gestuurd.
17 april 1943
Een brief van thuis gehad maar de post komt slecht door. Er zijn er weer gestorven. Nu in het geheel 21.
18 april 1943
Ik heb vandaag zondag weer moeten werken tot 15 uur toe. Zodoende geen H. Mis gehad vandaag. ‘s Avonds hebben Piet en ik een flinke wandeling gemaakt.
19 april 1943
Vandaag niets bijzonders
20 april 1943
Een brief van Truus gehad en van Hub. Ook maar terug geschreven. Hij schreef dat het niet lang meer zal duren. We zullen maar hopen.
21 april 1943
Vandaag zijn er weer 2 gestorven. Ook Leo Verdonk uit Valkenswaard
22 april 1943
Vandaag pakje van thuis gehad met een kom zeep en scheerapparaat. Het is ook Witte Donderdag maar kunnen niet naar de kerk.
23 april 1943
Goede Vrijdag. Met mijn gedachte wel thuis geweest dat we daar ‘s morgens zo fijn naar de kerk konden en hier niets daarvan maar gelukkig kunnen we nog vrij denken en onze gedachten richten zich naar de Calvarieberg.
24 april 1943
Paaszaterdag. De vasten is om 12 uur om. Een brief van Truus gehad dat ze zo ongerust was en dat ik direct terug moest schrijven. Ze heeft veel geschreid wat me ook droevig stemt. Ik heb direct terug geschreven.
25 april 1943
Pasen 1943. Om nooit te vergeten deze Pasen. We hebben onze Pasen in de openluch gehouden hier tegen de barak aan.
Ook is er weer eentje van Valkenswaard gestorven. F. Gerlings. Dus het was geen plezierige Pasen voor ons.
De heilige mis in April 1943 die gehouden werd tegen de Barak.
26 april 1943
2e Paasdag. Vanmorgen hebben we de Kruisweg gedaan in Alt Oberndorf en de Mis gehad boven in de kapel. Maar het is slecht weer vandaag. Er zijn er ook weer 2 gestorven ook H. Loos uit Bergeijk.
27 april 1943
Deze week een korte week, 4 dagen werken. Er zijn er weer 5 begraven vandaag ook F. Gerlings.
Ik had vrij gekregen van 14 tot 16 uur. Het was een droeve stoet. De katholieken worden in een algemeen graf bijgezet. Ook weer een gestorven dus al 33 doden.
28 april 1943
Er zal alweer doden vandaag, nu al 36. Ik heb maar weer naar huis geschreven en naar Truus.
29 april 1943
Vandaag een pakje van thuis gehad van de 13e april maar het brood was al bedorven, de eerste keer nu het warm begint te worden.
30 april 1943
Een pakje van thuis weer ontvangen. Nu was het brood goed.
1 mei 1943
Vandaag begint de meimaand. We zijn een wandeling wezen maken met ongeveer 400 man maar er was niet veel aan. We hebben toch niet hoeven te werken.
2 mei 1943
Weer een mis in de open lucht gehad. Ook naar Alt Oberndorf geweest waar we de Kruisweg gebeden hebben voor de zieken.
Vannacht hebben we een geweldige dreun gehoord. Heel de barak trilde ervan. Ze zeggen dat het een munitiefabriek is geweest dat in de lucht is gevlogen. Het dreunde ontzettend hard.
Vandaag 2 pakjes van thuis gehad. Het brood was in allebei de pakjes nog goed.
3 mei 1943
Vandaag weer vrij maar vanavond de nacht in van 19 tot 7 uur morgenvroeg. Maar weer goed uitgerust.
4 mei 1943
Vandaag is hier gezegd dat alle Nederlandse militairen krijgsgevangen worden gemaakt.
Ik wacht al anderhalve week op een brief van Truus maar nog niets en ik verlang er zo naar.
5 mei 1943
Vandaag nog geen brief van Truus.
6 mei 1943
Niets bijzonders vandaag alleen veel slaap gehad vannacht. Ook een brief van Truus gehad.
7 mei 1943
Weer veel nieuws vandaag over Afrika. Ik hoop dat het gauw vrede mag worden en weer gelukkig thuis te zijn bij al mijn dierbaren.
8 mei 1943
Vandaag weer een brief van Truus gehad. Ook ons Dina heeft een briefje geschreven.
9 mei 1943
Vandaag weer de hele dag zowat geregend. Weer buiten een Mis gehad maar er was veel wind. Toen een rozenhoedje gebeden Alt Oberndorf.
‘s Avonds zij we weer voor het eerst in de café geweest.
10 mei 1943
Vandaag 3 jaar oorlog. Alles rolt hier gewoon door.
11 mei 1943
Vandaag niets bijzonders
12 mei 1943
Vandaag 2 pakjes van thuis ontvangen van de 28e en 29e april. Het brood was heel goed.
13 mei 1943
Vandaag is het bekend gemaakt dat het in Tunis is afgelopen. Ook een brief van thuis gehad. Vanavond ben ik een brief aan het tekenen voor Truus want die verjaart de 28e.
14 mei 1943
Vandaag heb ik 116 RM gebeurd dus dat ging nogal. Ook heb ik fl. 50 naar huis gestuurd en fl. 50 naar Truus voor haar verjaardag. Ook heb ik een brief getekend.
15 mei 1943
Vergadering gehad dat we geen verlof krijgen voor 5 januari 1944. Vandaag ook Voorn weer buiten gezien.
16 mei 1943
Vannacht luchtalarm gehad van 24 tot 1 uur. Piet en ik zijn een grote wandeling wezen maken van 13 tot 18 uur.
17 mei 1843
Niets bijzonders vandaag
18 mei 1943
Deze week week nachtschicht en het is reuze mooi weer.
19 mei 1943
Niets bijzonders
20 mei 1943
Pakje ontvangen van de 6e mei maar het brood was niet erg goed meer want het is ook al flink warm.
21 mei 1943
Niets bijzonders
22 mei 1943
Vandaag weer een jongen gestorven, de 38e al. De militaire dokters zijn weer vertrokken.
23 mei 1943
Een brief van Hub gehad dat hij zich ook moet melden maar heeft nog goede moed. Ook moeten ze zich melden in Holland van 18 tot 25 jaar dus zullen er bij ons ook al weer bij zijn.
24 mei 1943
Er is weer een jongen gestorven vandaag. Het is geweldig slecht weer, de hele dag regen.
25 mei 1943
Weer de hele dag geregend vandaag.
26 mei 1943
Vandaag zijn er weer een hoop Fransen en Russen op onze afdeling bijgekomen.
27 mei 1943
Ze mogen weer met ziekte verlof en trouwverlof.
28 mei 1943
Vandaag verjaart mijn Truus. Ik heb er de hele dag aan gedacht nu ik zo ver van haar weg ben.
Ik heb 94 RM. gebeurd vandaag. Er is vannacht ook weer een geweldige aardschok geweest. Heel de barak trilde ervan.
29 mei 1943
Weer een vrije zaterdag vandaag. Ik ben naar Schwenningen geweest met Piet. Een flinke grote stad met ook veel fabrieken. We hebben de jongens ook gezien. Hertogs, Somers en Jansen. Het was een mooi uitstapje. Schwenningen
30 mei 1943
Weer een Mis gehad in de open lucht. Het is prachtig weer. Na de middag een flinke wandeling gemaakt naar Rosenfeld.
31 mei 1943
Deze week weer nachtschicht. Vanmorgen een zware onweersbui met geweldige regen. Het mooie weer is weer voorbij.
1 juni 1943
Er is alweer een maand verstreken en nog steeds niets gebeurd. Er zal wel niets van komen dit jaar, denk ik. Vandaag ook een pakje van thuis ontvangen en het brood was nog goed deze keer.
2 juni 1943
De Pater zei vandaag dat we een kamer konden krijgen daar was ik erg blij mee natuurlijk.
Ook ben ik vandaag naar de tandarts geweest om 2 tanden te laten plomberen en morgen weer terug komen.
3 juni 1943
Naar de tandarts geweest. Hij heeft er 2 geplombeerd dus die zijn weer een tijdje goed.
4 juni 1943
Er zijn in de buurt ergens 60 Engelse officieren ontvlucht. Alles in de omgeving is afgezet.
5 juni 1943
Vandaag niets bijzonders
6 juni 1943
Er zijn weer een 100 Hollanders bij gekomen. Er komt steeds van alles bij.
7 juni 1943
Er komt steeds bij, Fransen en alles.
8 juni 1943
Er zijn weer een 60 Hollanders uit de ziekenbarak gekomen.
9 juni 1943
Het is geweldig slecht weer, niets dan regen.
10 juni 1943
Vandaag weten we dat we een kamer konden krijgen. Piet van Gerwen en ik dicht bij de kerk.
11 juni 1943
Vandaag 122 RM. gebeurd dus dat gaat nogal. Een brief van thuis en van Truus. Ze schreef dat ze het geld wel ontvangen heeft maar de getekende brief nog niet. Ik hoop dat ze die toch ook ontvangt.
Foto voor het pension waar Piet van Gerwen en Arnoldus van Daal een kamer konden krijgen.
12 juni 1943
Vandaag hebben we onze nieuwe kamer betrokken. Het is 2 hoog en een mooi net kamertje met 2 bedden met goede matrassen. Dan 1 tafel met 2 stoelen, 1 wastafel en nachtkastje en ook een grote kleerkast. Het is dus mooi ingericht. We hadden de hele avond koffers gesjouwd. Precies of we met verlof gingen maar zo ver is het nog niet.
13 juni 1943
Vandaag is het Pinksteren en vieren dus het feest weer ver van mijn ouders en liefste Truuswat natuurlijk weer hard is voor deze dag. Ik heb vandaag bijzonder voor hen gebeden dat de H. Geest ons allen sterkte moge geven.
Ik heb vannacht goed geslapen in ons zachte bedje. We mochten vandaag ook weer voor de eerste keer in de kerk komen wat voor ons weer een heel feest is dat kun je begrijpen. En het trok me geweldig aan want het was ook een plechtige H. Mis met 3 heren.
14 juni 1943
2e Pinksterdag. De hele dag geschreven op de nieuwe kamer want het was slecht weer.
15 juni 1943
Weer fl. 50 naar huis gestuurd. Deze week nachtschicht en veel geslapen vandaag.
16 juni 1943
Het was heel gezellig op ons kamertje, tot 14 of 15 uur geslapen wat boodschappen doen of schrijven en dan om 17 uur naar de barak.
17 juni 1943
We gaan ook meer in de stad eten.
18 juni 1943
Niets bijzonders
19 juni 1943
Alweer zaterdag. Er zit alweer een week op in onze nieuwe kamer. Nog steeds slecht weer en nog een keer de nacht in en het is zondag.
20 juni 1943
Vandaag zondag. Tot 7 uur moeten werken vanmorgen. Het is reuze mooi weer vandaag en goed heet. 16.30 uur hadden we Lof en H. Mis dus tot 12 uur geslapen en dan is de dag zo om. En nog een briefje schrijven naar mijn schat.
21 juni 1943
De zomer begint vandaag en goed weer.
Dhr. van Daal met collega’s aan het werk in Oberndorf.
22 juni 1943
Om 8 uur begonnen daar het fabrieksappèl was. Besproken loonsverlaging en in twee ploegen eten in de kantine.
23 juni 1943
Niets bijzonders. Luchtalarm geweest maar lekker doorgeslapen daar we er nu niet meer uit hoeven.
24 juni 1943
Niets bijzonders. Om 6 uur naar de kerk geweest want het was Sacramentsdag.
25 juni 1943
Niets bijzonders
26 juni 1943
Vrije zaterdag maar toch moeten werken.
27 juni 1943
Zondag. Nog eens een grote wandeling gemaakt naar Esslingen
28 juni 1943
Niets bijzonders. De huisvrouw heeft een brood voor ons gebakken.
29 juni 1943
Vanmiddag is Lou Wolters hier aangekomen. We waren erg blij natuurlijk iets te horen al was het dan niet zo rooskleurig. We hadden ieder nog een goeie sigaar gekregen. ‘s Middags was de nachtploeg bijeen gekomen.
30 juni 1943
Niets bijzonders. Vandaag brief van Truus toch gehad en zal nu maar mee terug schrijven. Ik had 100 RM. gebeurd vandaag.
1 juli 1943
Het is al 1 juli en nog steeds zitten we hier in Oberndorf en is er nog niets bijzonders gebeurd waar we zo op gehoopt hadden.
2 juli 1943
Niets bijzonders
3 juli 1943
Met 1 juli hebben we hier bij de Mauser loonsverlaging gekregen. Ook de Duitsers doen er geweldig lelijk op dat ze zo weinig verdienen. Voorlopig krijgen we nog toeslag erbij 2 of 3 maanden.
4 juli 1943
Tot vanmorgen zondag 7 uur gewerkt. Daarna geslapen tot 12 uur en om 17 uur naar de kerk geweest.
‘s Avonds was het voetballen, barak 2 tegen barak 6. Onze barak is nog steeds ongeslagen en al 8 gewonnen.
5 juli 1943
Er is hier een vliegtuig gevallen. Een Duitse en dat wou tussen de draadversperring vliegen maar vloog er tegen aan en viel omlaag, helemaal verbrand en 2 doden.
6 juli 1943
Niets bijzonders. 2 pakjes van thuis gehad.
7 juli 1943
Er komt bijna geen post door. Waarschijnlijk door die bombardementen in het Ruhrgebied en Rijnland.
De hele week is er geen post geweest.
8 juli 1943
Niets bijzonders
9 juli 1943
Vandaag gelukkig vrije zaterdag. We zijn naar Rottweil geweest een foto laten maken.
Vanmorgen hebben we een Requiem Mis gezongen voor de overleden kameraden, zodoende de dag al weer om.
10 juli 1943
Vandaag zondag wordt hier het H. Vormsel toegediend. Het was mooi versierd in de kerk. We mochten niet naar die Mis omdat het veel te druk was daar er de omliggende dorpen ook hier komen vormen.
11 juli 1943
Vandaag is het pas zondag. We weten anders niet wat voor dag het is. Alleen zondags merken we dat. Er is bekend gemaakt dat de Engelsen op Sicilië zijn geland.
Het is nog steeds regenachtig weer. Er komt nog geen post af. Al 14 dagen geen brief meer gehad van thuis niet en van Truus niet.
12 juli 1943
Niets bijzonders
13 juli 1943
Niets bijzonders
14 juli 1943
Nog steeds geen post uit Holland
15 juli 1943
Niets bijzonders
16, 17 en 18 juli 1943
Niets te melden
19 juli 1943
Nog steeds geen sigaretten gekregen. 2 pakjes van thuis gehad met 2 sporthemden erin.
Ook het brood was goed.
20 juli 1943
Flink onweer geweest.
21 juli 1943
Vandaag weer post ontvangen en veel. Van Truus de 29e brief. 2 brieven verloren de 27e en 28e. Ze is erg ziek geweest. Maar ik ben blij dat ik toch weer een mooie brief heb ontvangen.
Ook een pakje van thuis ontvangen van den 6e juli. Ik heb maar mee een brief naar Truus terug geschreven.
22 juli 1943
Niets bijzonders
23 juli 1943
We hebben al de hele week nieuwe aardappelen gehad. Het eten is tamelijk goed de laatste tijd.
24 juli 1943
Vandaag heb ik een vrije zaterdag maar Piet moet werken dus heb ik er niet veel aan. We meenden samen naar Freiberg en Lauterbach te gaan maar dat valt weer in duigen.
Ik heb 2 brieven van thuis ontvangen van 25 en 28 juni en ook een van Huub en de 30ste van Truus. Ze is gelukkig toch weer wat beter.
25 juli 1943
Vandaag zondag en kermis hier. Er staat een schommel met zweefmolen, mallemolen en schiettent en ook een orgel. Daar zijn we voor naar toe geweest om wat muziek te horen.
26 juli 1943
Vandaag maandag en prachtig weer en nog vrij tot vanavond want ik heb weer nachtschicht.
Vanmorgen bekend dat Mussolini is afgetreden.
27 juli 1943
De jeugd trekt ‘s morgens en ‘s avonds door de straat met trommels en trompetten. Waarvoor eigenlijk weet ik niet. Dat is al de hele week zo.
28 juli 1943
Niets bijzonders. Alleen mooi weer en flink warm van de week.
29 juli 1943
Het is vandaag weer flink warm. F. van Hout is vandaag ook vertrokken. Hij kreeg trouwpapieren toegestuurd.
30 juli 1943
In de kantine is het de laatste tijd goed eten. Nieuwe aardappelen.
31 juli 1943
Het is alweer de laatste dag van juli en alweer een maand verder. Het is geweldig warm vandaag. Ook weer vooralarm gehad van 12 tot 13 uur.
1 augustus 1943
Een nieuwe maand begonnen. Op zondag na de nachtschicht naar de kerk geweest daar de Pater op reis is en dus vanavond geen H. Mis is.
Het was veel te warm om te wandelen daarom zijn Piet en ik ‘s avonds gaan wandelen.
2 augustus 1943
We hebben pruimen kunnen kopen in de kantine en ook waren er appels.
3 augustus 1943
Niets bijzonders
4, 5 en 6 augustus 1943
Niets bijzonders. Verlofgangers vertrokken.
Ik heb een brief meegegeven waarin ik vroeg of ze de papieren over willen sturen voor te trouwen. Ook een brief van Truus en een van thuis gehad.
7 augustus 1943
Eigenlijk vrije zaterdag maar ik heb moeten werken tot 19 uur.
8 augustus 1943
Gelukkig alweer zondag en kunnen we eens rusten. ‘s Middags zijn Chris en Piet hier geweest en hebben een potje gekaart en daarna gewandeld.
9 augustus 1943
Nachtschicht. We hebben nog eens luchtalarm gehad vannacht.
Vandaag ook weer een brief van Truus gehad en zal er maar mee een terugschrijven.
10 augustus 1943
Niets bijzonders. Weer luchtalarm gehad.
11 augustus 1943
Pakje van thuis ontvangen van 3 augustus. Al 3 dagen niets te roken gehad.
12 augustus 1943
Weer sigaretten kunnen krijgen. De huisvrouw heeft ook pudding voor ons gekookt.
13 augustus 1943
Vandaag 130 RM. gebeurd. Gelukkig weer de laatste dag vandaag.
14 augustus 1943
Weer een vrije zaterdag
15 augustus 1943
Vandaag Maria Hemelvaart. Het is slecht weer en regen weer vanmorgen. Maar enfin ik blijf maar binnen en schrijf een briefje naar Truus.
16 augustus 1943
Weer mooi weer.
17 augustus 1943
Vanmiddag 2,5 uur luchtalarm gehad en om 16 uur ook weer een half uur. Ze zijn hier in Zuid Duitsland geweest. Het is geweldig warm.
18 augustus 1943
Vandaag een aangetekende brief van Truus gehad dat ze het goed vinden voor te trouwen samen maar we zullen waarschijnlijk toch niet weg mogen gaan. Die brief was van 8 augustus.
Sicilië gevallen.
19 augustus 1943
In Valkenswaard zijn nog geen verlofgangers teruggekomen.
20 augustus 1943
Een expressbrief van Truus gehad van de 11e augustus. Ze zou de papieren oversturen.
21 augustus 1943
Het is hier precies Afrika. Zo geweldig warm de hele week al.
22 augustus 1943
Vandaag zondag. Het heeft veel geregend vandaag.
23 augustus 1943
Niets bijzonders. Het eerste pakje over spoor gekregen.
24,25 en 26 augustus 1943
Niets bijzonders
27 augustus 1943
Vannacht niet gewerkt daar ik ziek was. Ik had buikwee en moest geregeld naar abort.
28 augustus 1943
Eigenlijk moeten werken maar toch allen vrij gehad.
29 augustus 1943
Zondag weer regen vandaag. Ook een pakje van thuis gehad over de spoor.
30 augustus 1943
Niets bijzonders
31 augustus 1943
Vandaag de papieren gekregen om te trouwen. Ik was er zo blij mee. Ik hoop dat ik nu 13 september mag gaan. De papieren nog aan Van Dijk afgeven.
Ook 84 RM gebeurd vandaag.
1 september 1943
De Betriebsleider heeft de papieren ondertekend dus dat is in orde.
2 september 1943
Niets bijzonders
3 september 1943
Vandaag bekend dat de Engelsen in Italië zijn binnengevallen.
4 september 1943
De papieren zijn naar Rottweil en dan naar Stuttgart. Hoop de 13e toch mee te kunnen.
5 september 1943
Zondag om 8 uur hadden we een H. Mis voor de Hollanders. Na de middag zijn we appels wezen rapen.
6 september 1943
Maandag. Vanmorgen om 10.30 uur al luchtalarm tot 12 uur toe. Ook hebben we Tommies gezien. 3 groepen van 25 vliegtuigen. Er was ook een luchtgevecht.
7 september 1943
Vannacht liefst 3 uur luchtalarm gehad en ook 3 uur in de kelder gezeten.
Ik ben bij Van Dijk geweest over het verlof en hij vertelde dat al het verlof weer verspert is. Dus een hele tegenslag en vandaag juist een brief van Truus gehad dat ze me thuis verwachtte de 14e september. We zullen naar geduldig afwachten wat het geeft.
8 september 1943
Weer luchtalarm gehad.
9 september 1943
Vandaag bekend dat Italië gecapituleerd is dus weer een hele stap dichter bij de vrede. Het grote nieuws hoorden we om 24 uur al in de nachtschicht.
10 september 143
Niets bijzonders. Ik hoop maar dat het dit jaar gedaan is nu ik niet met verlof mag.
11 september 1943
Niets bijzonders.
12 september 1943
Een pakje van thuis gehad met meel en sigaren.
13 september 1943
Niets bijzonders
14 september 1943
Niets bijzonders
15 september 1943
Weer luchtalarm gehad vannacht.
16, 17 en 18 september 1943
Niets bijzonders
19 september 1943
Alweer zondag. Het is niet plezierig meer en ik zit ook geweldig kapot. Alweer een tijd geen post meer gehad en Truus zal zo op me gewacht hebben maar alles loopt tegen.
20 september 1943
Verdaag verjaart moeder en al voor de 2e maal dat we er niet bij zijn om haar persoonlijk te feliciteren.
21 en 22 september 1943
Niets bijzonders.
23 september 1943
We kunnen zien dat we herfst hebben. Het heeft de hele week al geregend,
24 september 1943
Voor de eerste keer tomaten kunnen kopen in de kantine. Een brief van Truus gehad.
25 september 1943
Fruit is er overal genoeg te krijgen. We eten ook bijna niets anders dan fruit, appels en peren.
26 september 1943
Zondag de hele dag alweer geregend. We hebben tot 12 uur geslapen. Toen naar de Kino en om 17 uur naar de kerk. Zodoende is de dag zo om.
27 tot 30 september 1943
Niets bijzonders
1 oktober 1943
Vandaag vrijdag zijn we vrij wegens balans maken. We zijn naar Triberg geweest. Daar was het geweldig mooi. Vooral de waterval was prachtig.
Ook de reis was mooi. We konden er niet slapen en zijn ‘s avonds weer terug gegaan.
Ansichtkaart die Arnoldus kocht ven Triberg.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
2 oktober 1943
Zaterdag ook weer vrij wegens balans.
3 oktober 1943
Zondag. Vannacht liefst 3,5 uur luchtalarm gehad en zoveel zijn er hier nog nooit overgekomen. Allen naar München.
4 oktober 1943
Vandaag hebben Piet en ik hout gehaald in de bossen voor de winter.
5 oktober 1943
Hout gezaagd vanmiddag.
6 oktober 1943
De hele dag geslapen. Een brief van Truus gehad.
7 oktober 1943
Vandaag weer hout gehaald en een brief van thuis gehad.
8 oktober 1943
Een brood van thuis ontvangen. Het was nog heel goed. Ook weer hout gezaagd. Nu hebben we genoeg voor de winter maar ik hoop dat ik het niet nodig heb.
9, 10 en 11 oktober 1943
Niets bijzonders.
12 oktober 1943
Weer 2 keer alarm gehad overdag. 2 pakjes van thuis gehad. Een voor moeders verjaardag.
Een brief getekend voor Grootmoeder.
13, 14 en 15 oktober 1943
Niets bijzonders.
16 oktober 1943
Vandaag weer 120 RM. gebeurd. We hebben een gezellige avond gehad van Hollanders en Fransen.
17 oktober 1943
Vandaag nog mooi najaarsweer.
18 oktober 1943
Vandaag lang geslapen tot 12 uur toe daar we nachtschicht hebben deze week en vanavond pas beginnen.
19 en 20 oktober 1943
Niets bijzonders
21 oktober 1943
Maandag gaan we waarschijnlijk met verlof. Er mogen er 40 gaan.
22 oktober 1943
Nu gaan er maandag alleen getrouwden en wij weer niet. Zodoende is het geregeld wat anders.
23 oktober 1943
Nu zeggen ze weer dat we woensdag of donderdag mogen gaan.
24 oktober 1943
Vandaag houden we onze toewijding aan Maria. Ik heb tot vanmorgen 6 uur zondag moeten werken. Vanmiddag gaan we naar de bergkapel. Vanavond 16.30 uur hebben we de toewijding.
25 oktober 1943
Vandaag maandag zijn er 50 met verlof gegaan. Allen getrouwden.
26 oktober 1943
Ik verwacht dat ik deze week met verlof mag.
27 en 28 oktober 1943
Niets bijzonders
29 oktober 1943
Van Dijk weet nog van niets over het verlof.
30 oktober 1943
Er zijn er weer met verlof. Alleen met ziekenverlof en ik geloof dat er geen met trouwverlof gaan.
31 oktober 1943
Zondag Christus Koning. Voor de laatste keer naar de Maria kapel geweest. Om 17 uur hadden we gezongen H. Mis met toewijding aan Christus Koning.
1 november 1943
Allerheiligen
Einde dagboek
Verjaardags brief aan Truus
21 ste brief Oberndorf 14 mei 43
Zeer beminde schat,
U ziet wel ik heb maar eens een briefje voor je getekend liefste schat en wel voor je verjaardag. En daarom wens ik je van harte proficiat op je verjaardag en van hier uit Oberndorf af een stevige handdruk en een flinke kus. Ja het is wel jammer dat ik op je 25e verjaardag zo ver van je vandaan ben anders kon ik je nog eens lekker in mijn armen nemen. Maar dat zullen we maar tegoed houden hè liefste schat. Het zal toch wel eens zover komen, niet, dat we gelukkig bij elkaar zijn.
We zullen maar veel bidden dat O.L. Heer ons gauw bij elkaar mag brengen. En op je verjaardag zal ik bijzonder aan je denken hoor liefst vrouwtje.
Het zal voor jou ook niet meevallen nu je zoveel moet missen. En nu heb ik van thuis gehoord dat ze jullie vader ook gehaald hebben. Ja het zal voor jullie niet meevallen, zoveel narigheid. Ja was het maar gauw te einde.
Nu allerliefste schat nogmaals van harte gefeliciteerd op je verjaardag en ik hoop dat ik je lang gelukkig mag maken. De Pater was juist hier en heeft er ook wat bijgeschreven. Ook zal ik fl. 50,- opsturen dan kun je het een en ander misschien nog kopen.
Nu liefste schat zal ik maar eindigen met nogmaals de beste wensen en hoop je volgende verjaardag in mijn armen te vieren, Nu nog vele kussen op je lieve lippen van je altijd liefhebbende man Nol.
Beste Truus,
Van harte gefeliciteerd met je verjaardag. Ik hoop dat dit jaar jullie beiden weer bij elkaar
brengt. In ieder geval wens ik kracht en sterkte. Hou vol, ook in de moeilijke huiselijke omstandigheden in vertrouwen op God, dan zul je later ook je taak aan Nol’s zijde uitstekend kunnen vervullen.
Met vr.gr.
Pater Joh. v.d. Bor
In november 1943 gingen Arnoldus en Gertruda in ondertrouw.